SPADEK – DZIEDZICZENIE USTAWOWE – PORZĄDEK DZIEDZICZENIA

(art. 931 k.c. – art. 940 k.c.)

Grupy spadkobierców ustawowych

• dzieci (i potomkowie) spadkodawcy dziedziczący razem z małżonkiem spadkodawcy;
• małżonek spadkodawcy, rodzice, rodzeństwo i potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;
• dziadkowie spadkodawcy i potomkowie dziadków;
• pasierbowie, czyli dzieci małżonka spadkodawcy (jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło śmierci spadkodawcy);
• gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce.

Wyjaśnienia i przykłady

• I grupa

Spadkodawca miał dzieci, żonę, rodzeństwo, rodziców. Nie zostawił testamentu.

Żona i dzieci są zaliczani do pierwszej grupy spadkobierców, a więc to oni dziedziczą w pierwszej kolejności.

Przykład

Spadkodawca pozostawił żonę i syna. Córka spadkodawcy zmarła przed jego śmiercią. Córka miała dwójkę dzieci (wnuki spadkodawcy).

Spadkobiercami będą:

żona spadkodawcy – ⅓ spadku

syn spadkodawcy – ⅓ spadku

wnuk 1 spadkodawcy – ⅙ spadku

wnuk 2 spadkodawcy – ⅙ spadku

Jeśli w chwili śmierci spadkodawca nie pozostawał w związku małżeńskim, a miał dzieci, to cały spadek przypadnie dzieciom. Małżonek rozwiedziony, pozostający w separacji prawnej (orzeczonej przez Sąd) nie dziedziczy z mocy ustawy. Można powołać go do spadku tylko na mocy testamentu. Rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na porządek dziedziczenia.

Jeżeli następuje dziedziczenie w ramach pierwszej grupy, to dalsze grupy spadkobierców wyłączone są od dziedziczenia ustawowego.

• II grupa

Jeśli spadkodawca pozostawił małżonka, rodziców i rodzeństwo, to spadek trafi do małżonka spadkodawcy, a także jego rodziców. Zaś rodzeństwo nie będzie dziedziczyło.  

Jeśli któryś z rodziców spadkodawcy nie dożył jego śmierci, to udział tego rodzica jest dzielony po równo między rodzeństwo spadkodawcy.

Jeśli spadkodawca nie pozostawił małżonka i był bezdzietny, to cały spadek przypada jego rodzicom.  

Jeśli spadkodawca nie pozostawił małżonka, był bezdzietny i rodzice spadkodawcy nie żyli w chwili jego śmierci, to cały spadek przypada jego rodzeństwu.

Rodzice i rodzeństwo są zaliczani do drugiej grupy spadkobierców.  

Przykład

Spadkodawca nie miał dzieci (potomków). Miał dwójkę rodzeństwa. W chwili jego śmierci żyli jego: żona, matka, brat i siostra. Brat i siostra spadkodawcy będą dziedziczyć – bo otrzymają udział, który w spadku przypadłby drugiemu z rodziców spadkodawcy (w tym przykładzie ich ojcu).

Spadkobiercami będą:

żona – ½ spadku

matka – ¼ spadku

brat – ⅛ spadku

siostra – ⅛ spadku

Dziedziczenie ustawowe przez potomków rodzeństwa

Aby spadek przypadł potomkom rodzeństwa, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

– spadkodawca nie zostawił dzieci,

– co najmniej jedno z rodziców spadkodawcy nie żyje,

– co najmniej jedno z rodzeństwa spadkodawcy nie żyje, ale pozostawiło następcę prawnego (swoje dziecko/dzieci).

Przykład

Spadkodawca nie miał dzieci. W chwili jego śmierci nie żyła jego matka i brat.  

Przeżyło go natomiast: żona, ojciec  i siostra oraz dwóch synów zmarłego brata.   

Spadkobiercami będą:

żona – ½ spadku

ojciec – ¼ spadku

siostra – ⅛ spadku

syn brata – 1/16 spadku

syn brata – 1/16 spadku.

Przykład

Spadkodawca nie miał dzieci. W chwili jego śmierci nie żyli już jego rodzice.    

Przeżyło go natomiast: żona, siostra i dwóch braci.      

Spadkobiercami będą:

żona – ½ spadku

rodzeństwo – po 1/6 spadku

• III grupa

Dziedziczenie ustawowe przez dziadków

Aby spadek przypadł dziadkom, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

– spadkodawca nie pozostawił dzieci

– spadkodawca nie pozostawił małżonka

– spadkodawca nie pozostawił rodzeństwa (rodzeństwo w chwili otwarcia spadku nie miało dzieci).

Jeśli te warunki są spełnione, to dziadkowie dziedziczą spadek w równych częściach.

Jeśli któryś z dziadków zmarł przed otwarciem spadku (data śmierci spadkodawcy) wówczas udział
w spadku takiego nieżyjącego już dziadka “przechodzi” na potomków tego dziadka.
Jeśli dziadek nie miał potomków, to jego część przypada po równo pozostałym dziadkom (art. 934 k.c.).  

• IV grupa

Dziedziczenie ustawowe przez pasierbów

Dziedziczenie ustawowe może też dotyczyć pasierbów spadkodawcy (dzieci jego małżonka).

Muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

– spadkodawca nie pozostawił małżonka,

spadkodawca nie pozostawił krewnych: rodziców, rodzeństwa i potomków rodzeństwa, dziadków i potomków dziadków.

Dodatkowym warunkiem dziedziczenia przez pasierba jest to, aby pasierb był sierotą w chwili otwarcia spadku (art. 934¹ k.c.)

• V grupa

Dziedziczenie gminy

Ostatecznie jeśli brak jest spadkobierców, to spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.  

Jak to bywa, życie pisze różne scenariusze, zaś sytuacja potencjalnych spadkobierców może się bardzo skomplikować.

Autor: Adwokat Jarosław Cmok